Kosovo independienterik ez

Egunkari batean idaztea suertatzen denean, gaien berritasuna izaten da, niretzat behintzat, zailenetakoa. Gaiak behin eta berriz ez errepikatzea alegia. Behin baino gehiagotan aritu natzaizue gaur buruan darabilkidan gaiari buruz, baina, aspergarria izateko beldurra baztertuta, arrazoi soil baina bortitz batek bultzatu nau Kosovoz aritzea: behin eta berriz gai honen inguruan Euskal Herrian entzuten ditudan iritziak.
Gaia konpontzeke dago. Oso laburki, eta gehiegizko sinplifikazioak eragiten dituzten zehaztazun gabeziengatik barkamena eskatuz, albaniarren eta serbiarren arteko iritzi konponduezinak sortzen dituen egoeraren blokeoa gainditu gabe dago oraindik ere. Albaniarrek independentzia aldarrikatzen dute, serbiarrek aldiz, independentzia alboratuko lukeen autonomia. Sozialki, ezin-ikusiak bi komunitateen artean, albaniarrak gehiengo nabarmena izanik, serbiarrak NATOren tropek babestutako erreserba itxurako enplazamendauetan bizi dira, haien herrietatik atera ezinik.
Oso orokortua da Euskal Herrian Kosovoko albaniarren aldeko iritzia. Independentzia zilegi dela esanez, arazoa gehiegi sinplifikatzen dugu, alde batean askatasuna nahi duen herri albaniarra eta bestean askatasun gose horiek ukatzen dituen herri inperialista serbiarra kokatuz. Oso ikuspegi sinplea hain sakona den arazoa aztertzeko. Kosovon dagoen arazoak bi ikasgai oso garrantzitsu erakusten dizkigu guri: lehendabizikoa autodeterminazio eskubidearen teorizazioari buruzkoa eta bigarrena eskubide kolektiboen mugen ingurukoa.
Autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen dugu askok Euskal Herrian. Zertan oinarritua ordea? Populuan edo lurraldean? Populazioan oinarritzen badugu, zalantzarik ez da Kosovoko lurraldea osatzen duten km2 horietan albaniarrak direla nagusi. Bost mendez bertan bizi izan diren albaniarrak, bere buruari horrela esaten baitiote oraindik ere: albano-kosovoarrak. Populazioa oinarrituz arazorik ez beraz, bertako biztanleak erroldatu, bozketa egin eta gehiengoak esaten duena errespetatu. Parametro horiek ontzat jotzen baditugu, zein da espainiar subiranotasuna edo frantziar subiranotasuna ukatzeko argudioa? Planteamendua beste era batetan egin nahi dut. Zilegi al da, lurralde bateko konposizio soziologikoa aldatu eta gero, lurralde horren etorkizunaren eragile erabakitzailean bihurtu nahi izatea? Ontzat joz gero, zergatik kritikatu Ipar Irlandan ezarri ziren eskoziar protestante populazioak? Bere garaian Ipar Irlandako sei kondaduetan emandako aldaketa soziologikoak bi komunitateen arteko gatazka sortu izan du urteetan. Han irlandarren planteamenduak onartzen dituzten askok, ordea, ez dituzte Kosovon bizi diren serbiarren planteamenduak konpartitzen. Herri baten etorkizuna ez da soilik populuaren gehiengo soziologikoan oinarritu behar. Badira nire iritziz, kontuan hartu beharreko beste elementu batzuk: herrien eskubide kolektiboen mugak.
Zalantzarik ez da herriek eskubide kolektiboa dituztela. Albaniar herriak (Kosovoren ondoan Albania deritzon herri eta estatu independiente bat esistitzen dela gogoratu) bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea du, are eta gehiago, bere buruari eman nahi dion garapen kultural, politiko, soziala eta ekonomikoaz erabakitzen uzti behar zaio. Eskubide horri aldiz, beste eskubide bat kontrajartzen zaio: serbiarrek, munduko beste estaturik ez duen kultura serbiarraren zutabetzat jotzen duten lurralde hori mantentzeko eskubidea. Bi eskubide. Bi arrazoi. Biak zein baino zein zilegi. Baina, bidezkoak izan gaitezen alderapenean: bostehun urteetan integratu ez diren albaniarrak serbiar kulturaren jatorria duen lurraldeari uko egiteko exijitzen diete. Etorkizun zaila bere kulturaren jatorria galtzen duen herri batentzat. Gutako zein dago horri uko egiteko prest? Serbiarrei ordea, urrats hori egin dezaten eskatzen zaie.
Azken elementu bat argitu nahi nuke. Auzia objetiboki egiteko ahalmena edukiz gero, bestelako ondorioetara ailegatuko ginateke. Serbiar errepublikako agintari politiko zehatz batzuek agindutako, planifikatu eta martxan jarritako garbiketa etnikoaren ardura ezin zaio herri oso bati leporatu. Ez da bidezkoa. Eta batzuek egindakoagatik, ezin zaie Kosovorekin inolako erlaziorik izan ez duten miloika serbiarrei bere kulturaren jatorrizko eremua den lurralde horri uko egiteko eskatu. Garbiketa etnikoaren arduradunak atxilotu, epaitu eta zigortu. Zigorrik ez hedatu ordea. Ukaezina da Kosovon bizi ziren serbiar askok Poliziak egindako sarraskeriez profitatu zirela. Orain albaniarrak egiten duten bezalaxe. Norbere kulturan eta hizkuntzan ezin bizitzearen errealitate gordina ezagutzen dugun euskaldunok, hausnarketa txiki bat egin beharko genuke 86an Kosovon serbiarrei esandako hitz horien inguruan: «ez da berriz Kosovon, bere burua atzerritar sentitzen duen serbiarrik izango». Ez al dugu guk askotan penrtsamendu berdina izan?
Ez dut gai gordin baten inguruan inoren iritzia aldatu nahi. Bestelakoa da nire helburua. Euskal Herrian, Kosovoren independentziaren aurka gauden independentistak ere bagaude. Gure kulturaren jaiolekua den Nafarroarekin alderatzen baitugu Kosovo. Besterik ez.

GARA. 2007/03/12

Argia nagusi

Euskal Herriko bake eta normalizazio prozesua aztertzeko garaian baikortasuna edo errealismoa gailentzen ote zaizkidan ez dut batere garbi. Dena dela, egoeraren zailtasun honetan ere, iluntasuna baino argi gehiago ikusten ditut egoera politikoan. Iluntasuna handia bada ere.

Prozesuan itxaropena jartzen duten eragile guztien partetik metodologia nagusia onartu da. ETA eta Espainiako Gobernuen arteko mahaia alde batetik, eta eragile politikoena bestaldetik. Marko orokor honen baitan, ulergarritzat jotzen ditut nik azken hilabeteetan ikusitako urratsak. Ulergarriak bai, arriskutsuak ere bai noski. Konponketa edo alderdi mahaia publikoki martxan hasiko denerako, alderdi nagusiek beraien artean gatazkatsuen izan diren konfrontazio elementuak debatituak eta neurri handi batetan adostuak izango dituztela ziur naiz. Konponketa mahai publikoa ikusterako, prozesuaren arrakasta nahiko bermatua izango dela alegia. Bestela, ez dugu mahairik ikusiko. Beraz, mahai horren prestaketan gauza asko dira debatitu, diskutitu eta adostu beharrekoak. Bestela esanda, mahaiaren egutegi eta parte-hartzeaz gain, adostu beharreko gatazka-gaiak erdi-adosturik egon beharko dira eragileen artean, mahaiaren porrotaren perspektiba mahaiaren gainean eduki nahi ez bada behinik behin. Logika horretan, konponketa mahaiaren eratzeak uste baino denbora gehiago behar izatea positibotzat jotzen dut, mesedegarria baita herri honentzat prozesuaren arrakasta aurrez lotua izan dadin.

Halere, adostu beharrak negoziatzea suposatzen du. Gobernua eta ezker abertzalea dira negoziazio horretan aktore garrantzitsuenetarikoak eta beraien arteko elkarrekiko martxaren arabera izango du prozesu honek arrakasta. Arerioen arteko akordioa behar baita, ez lagunen artekoa. Hortaz, gobernuak zein ezker abertzaleak prozesuaren arrakastaren beharra ikusiarazi nahi diote besteari, arrakastaren beharrak presionatuak negoziazioan batak besteari orain arteko planteamenduak aldarazteko helburuz. Hartara, bakoitzak besteari prozesuaren porrotaren ondorioak gogoratu nahi dizkio antza, batak estatu tresna errepresiboak erabiliz eta besteak kaleak berriz ere aktibatuz.

Soka tinkatzearen jokoa dirudi. Hura gehiago beldurtu, nik gehiago irabazi. Ulergarria, baina tinkatzeak haustura lekarke, eta ez soilik prozesuarena, urte askotako itxaropenarena baizik.

ARGIA. 2006/12/10

PFEZren aldaketa

Aste honetan EAEko foru aldundiek PFEZren aldaketaren ituna ontzat jo dute. Batzar nagusi desberdinen onarpenaren zain, ziurtzat eman daiteke gure zerga bilketa sistemaren oinarri berria. Merezi du benetako eraikuntza nazional eta sozialean hainbesteko eragina duen aspektu honetaz aritzea.

Aritu bai, larritu ere bai. Gizarte batek bere buruari ematen dion zerga sistemak zuzenean du zerikusirik eraiki nahi den gizarte ereduarekin. Hortaz, gutxiago bilduko duen zerga sistema eman behar badiogu gure buruari PFEZren aldaketa berri honen bitartez, zein da EAEn eraikitzen ari garen gizarte mota? Bizi garen europar inguruan aztertuta, ikuspuntu ekonomizista batetik baita ikuspuntu sozial batetik ere, defendatzen dut diru-biltze kopuruen handitzea.

Ekonomikoki gastu publikoaren gutxitzeak baino handitzeak egiten dio mesede ekonomiari. Diskusio sakona da honakoa, leku eta patxada gehiago behar duena aitzitik. Bigarren aspektuan zentratu nahi dut.

Ikuspegi sozial batetik, ekuazio sinple batek zerga jaitsieraren aurkako iritzira bultzatzen nau: Sarrerak­gastuak=diru etekina.

Sinplea oso formula. Sinpleegia. Baina, matematikan iaioak ez garenok ere erreflexio xume bat egiteko paradan gaude. Diru etekinetan diru galerarik nahi ez bada, sarrerak jaistekotan gastuak ere jaitsi egin behar dira. Gastu sozialen jaitsiera Amerikatik pixkanaka-pixkanaka nagusitzen ari zaigun gizarte eredu baten isla da. Zerbitzu publikoen gastua jaitsiaraziz, administrazioa zerbitzuen desagerpenera edo pribatizaziora bultzatzen du epe ertain zein luzera. Gastu soziala ez da administrazio baten kapritxoa izaten, behar bati erantzuten dio beti. Epe motzera, norbanakoen diru zergen jaitsierak onarpen ona du zerga ordaintzaileen artean, baina luzarora kalte gehiago ditu onurak baino.

Euskal Herrian orokorrean, eta EAEn zehazki, porrot egingo du sistemak, diru sarrerak handitzen ez badira. Gastuak txikitzeari zaila deritzot, are eta zailagoa behar sozialen handitze dinamika batean murgilduta baldin bagaude. Jada, desoreka dago ordaintzen dugunaren eta jasotzen dugunaren artean.

Bada, ordea, zerga zuzenen jaitsiera zeharkako zergen igoerarekin konpentsatu nahi duenik, hartara diru sarrerak gutxitu ez daitezen. Honek ere badu bere arrisku sakona. Zeharkako zergak denek neurri berdinean ordaintzen ditugu, gutako bakoitzak duen errentari muzin eginez. Diru sarreren araberako ordainketa bermatzen duen elementu bakarra errentaren gaineko (eta enpresetan elkarte zerga) zerga da. Beraz, gehien duenak gehiago ordaindu dezan, zeharkako zergak alde batera utzi.

Aspektu positiboak nabarmentzea ere bidezkoa denez, egia da iruzur fiskalaren aurka borrokatzeko mekanismo hobeak jartzen direla martxan. Oro har, txuriak eta beltzak. Emaitza, nire ustez, grisa, iluna. -

GARA. 2006/11/23

Kalera

Egoera politikoaren azterketa kezkatua egin genuen Oinarrizko Hitzarmen Demokratikoan biltzen garenok joan den astean. Gure helburua konponbide politikoa izan da beti, eta hori posible egin ahal izateko, elkarrizketa mahaia jo dugu ezinbesteko tresnatzat: herri honetako sentsibilitate eta lurralde guztiak bilduko dituen mahaia, hain zuzen.

Lanean hasi ginenetik harreman ahalegin itzela egin dugu euskal eragile politiko, sindikal eta sozial ororekin. Betiere, eragile guztiak errespetatuz eta kontuan hartu nahian. Elkarrizketa esfortzu horrek ondorio nagusi batera bultzatu gintuen: konponbide mahaia posible egingo zuten baldintza politikoak lortu behar ziren.

Gatazka politikoak soluzio politikoa behar du. Eta soluzio politikoak tresna bat du ezinbestekotzat: elkarrizketa. Berau posible egingo zuen giro politikoa lortzea izan da eragile askoren lana azken hilabeteetan.

Sei hilabete badira ETA erakundeak su-etena eman zuenetik. Sei hilabete aitzakiarik gabe. Elkarrizketa politikoari ekiteko baldintzak dauzkagula. Sei hilabete hauetan aitzakia gehiago asmatu dituzte mahai politikoa ez eratzeko. Egiaztatzea, gero Batasunaren legalizazioa, orain kale borroka...bata bestearen atzetik aitzakiak jarri dituzte konponbide mahaia ez eratzeko.

Euskal Herriko gizarteak bakea eta normalizazioa merezi eta nahi ditu. Ziur naiz euskal jendarteak ezin duela egungo egoera politikoa ulertu. Ziur naiz jendartearen nahia eragileen elkarrizketa mahaia eratuta ikustea dela, non itun politiko bat lortuko den, azkenik, itun hori euskal jendarteari aurkeztuko zaio, baiezkoa edo ezezkoa eman diezaion. Euskal jendarteak ardura handia du gaur egun gauden egoera politikoarekin. Nire ustez, jendartearen bultzada eta inplikazioa beti garrantzitsuak izan badira ere, oraingoan are eta garrantzitsuago. Inoiz baino ozenago aldarrikatu behar dugu konponbide mahaia: aitzakiarik ez dagoelako eta herri honek konponketaren beharra duelako.

Urriaren 7rako antolatu diren elkarretaratzeek premiazko garrantzia dute horregatik: ozen eta jendetsu izan behar gara kalean eskuetan dugun prozesu politikoaren alde. Bertan, hainbat eragilek adosturiko komunikatu bat irakurriko dugu. Prozesu politikoa une kezkagarrian badago ere, ziur gara herri honek aitzinera bultza dezakeela. Alderdi politiko batzuetako ordezkarien eskuetan soilik utziz gero, hainbestetan borrokatu dugun elkarrizketa politiko garaia ezabatu egingo da. Eta, zalantzarik ez dut, borroka armatuaren aldeko defentsa egiten zuenak argudio indartsuak izango dituela elkarrizketa politikoak emaitzarik lortzen ez badu. Gure esku dago. Guk, OHDtik, tresna berri bat eskaini nahi diogu herri honi beste behin bere oihua ozen esan dezan. Atera gaitezen beste behin kalera konponbide mahaiaren alde. -

1515eko ekainak 11

1515eko ekainak 11. Gaztelako Burgos hirian gaude. Bertan Gaztelako Gorteen bilkura egiten ari dira, Nafarroako Erresumatik datorren bisitari ospetsu baten agerraldia izango delarik: Alba-ko Dukea. Bisitaldiak zirrara berezia sortzen du bertaratu diren Gaztelako noble, elizgizon eta hirietako ordezkarien artean, Erromako Aita santuak Nafarroako Erresumaren inguruan harturiko erabakiaren berri ematera dator eta. Bertan ez da present Nafarroako Gorteen ordezkaririk, ezta Gaztelaren alde borrokatu diren Nafarroako hainbat familiaren testigantzarik ere.

Nafarrak ez diren ordezkarien aurrean Aita santuaren erabakiaren berri ematen da: Aurrerantzean Nafarroako lurrak Gaztelako Fernando II.aren esku geratzen dira, bere alaba Juanari eman diezazkion, horrela Granada, Leon eta Gaztelarekin bat egin dezaten. Ordainean, Nafarroako foruak eta ohi- turak gorde beharko dira, gerrak sorturiko kalte ekonomikoen ordaina emango zaiolarik Iruñeko hiriari, betiere Gaztelako erregearen borondatez. Aita santuaren erabakia konkista berri baten bedeinkazioa bada ere, kezkati dira Gaztelako Gorteetan. Nafarroa konkistatu dute baina noiz arte? Foruak gorde? Ordainketak?

Gorteen kezkak lasaitzearren, Albako Dukeak aurkezturiko erabakia zehazten da. Nafarroako lurrak Gaztelarenak izango dira «para siempre jamás», ordainketak egiteko ez dira Gaztelako beste erresumen baliabideak erabiliko: Nafarren zergak eta tributoak erabiliko dira, eta foruen errespetuaren irakurketa berria egiten da: Nafarroako Gorteen esistentzia ez da zalantzan jartzen, baina Nafarroari buruzko erabakien berri ez zaie Nafarroako Gorteei emango.

2006ko iraila. Gaztelako Gorteak «Cortes generales» deitzen dira orain. Nafarroako erresumarenak izandako lur batzuk bi elkarte autonomotan banatuta daude. Beraien oraina eta etorkizuna, 1515ean bezalaxe, erabakitzeke dago oraindik. Orduan hitza, erabakia, lehenaldia eta etorkizuna kendu ziguten haien erabakiz, eta orduko Nafarroako autoritate ofizialen adostasunez. Ez ditzagun lehenaldiko akatsak errepikatu. Euskal Herriko gorterik ez dugu, baina Euskal Herriaren ordezkaritza izango den mahai politikoa eratzea gure esku dago. Ez Gaztelaren esku. Euskal Herriko mahai politikoak hartuko ditu herri honen etorkizunaren inguruan eman beharreko diskusioak eta adostasunak, baldin eta, berriz ere, gure etorkizuna orduko Gaztela gizonen esku utzi nahi ez badugu.

Orduan ez ziguten hitzik eman. Gaur, antza, hitzari uko egin nahi diote batzuek. Hemengo mahaiaren beharra ikusten ez dutenek Burgosera joan ez ziren Nafarroako autoritate ofizialen jarrera berdin-berdina dute, 491 urte pasatu badira ere. Batzuen itsukeriak ezin du herriaren ilunpea izan halere. Beraz, oraingoan ondo egin ditzagun gauzak: euskal debatea, euskal ondorioak eta euskal ordezkaritza. Gainontzeko formulak sobera ezagutzen ditu herri honek. -

Déu n'hi do

Begiak eta belarriak erne daramatzan bidaiariak, herri berrien ezagutza fisikoaz gain, bertakoen izateko eta pentsatzeko moduaz jabetzeko aukerak izaten ditu. Katalunian esfortzu hori egin duen edonork badaki Euskal Herria eta euskal herritarrak altxor txiki bat garela beraientzat, zaindu beharreko eredua eta lagundu beharreko herria. Izatez, behin baino gehiagotan beren buruaz baino gutaz ez ote diren gehiago larritzen pentsatu izan dut. Ispilutzat hartzen gaituzte, beren eskubideen lorpenak gure borrokarekin lokarri ikusezina baino errealago bat izango balu bezala. Elkarbanaturiko patua bailitzan. Zoritxarrez, estatutu berriaren diskusio antzu honekin hautsi da patu eta ibilbide komuna. Herenegun arte.

Esquerra Republicana de Catalunya alderdiak ezezkoa erabaki du. Ondo diot. Alderdiak erabaki du. Behetik gorako prozesu eredugarrian. Halere, erabaki horrek eragiten didan poza ez datza alderdien barne demokrazia indartzean, prozesu honen guztian hasieran egindako akats barkaezin bat zuzentzean baizik.

Kataluniako mapa politikoa aztertuta, Esquerra da ordezkaritza instituzionala eta planteamendu independentistak jorratzen dituen alderdi bakarra. Bestela esanda, Kataluniak, Euskal Herriak bezala, Espainia eta Frantziarekin bizi duen gatazka politikoaren irtenbidearen aldeko presio tresna konstantea izan behar du Esquerrak. Eskuduntzen eztabaidaz gain, lehenik konpondu beharreko gatazka politikoa jarri behar du beti Esquerrak mahaiaren gainean. Berak egin ezean ez baitu beste inork egiten.

Hauxe da, hain zuzen, hainbeste kataluniar abertzalek Euskal Herria eredugarritzat hartzeko arrazoia. Hemengo alderdi abertzaleak, modu eta intentsitate desberdinetan, arazo politikoa konpontzeko esfortzu eta negoziaketetan ari dira. Arazoa osotasunean: erabakitzeko eskubidea barne. Kataluniako alderdiek ez dute marko berriaren eztabaida termino horietan planteatu. Lasaitu ederra hartu du Zapaterok kataluniarren estatutua autogobernurako tresnatzat planteatu diotenean.

Esquerraren ardura ukaezina da. Gobernuko alderdia izanik, bere ardurapean zegoen prozesu honetan konpondu beharreko arazoak aurkeztea. Horretarako eman zioten boza milaka eta milaka kataluniarrek. Azken egunetan erabakitako ezezkoaren bidez, estatutu honetatik kanpo geratuko da, eta ezarriko den marko berri horren aurka ariko den aukera politikoa izango da. Hori behar du izan Esquerraren funtzioak. Markoa kritikatu, aldatu eta Kataluniak dituen ukazio eta zapalkuntza politikoen amaiera lortzeko tresnatzat eskaini bere burua Kataluniako herriari. Ezezkoak berriro aukera hori ematen dio. Profitatu dezala.

Gara. 2006/05/11

¿Qué nos jugamos?

Esta es la pregunta que gran parte del electorado independentista de
Euskal Herria se estará haciendo estos días, y consecuentemente,
planteándose la conveniencia de participar en el proceso electoral.
¿Nos jugamos realmente algo quienes aspiramos a un Estado Vasco
independiente? Depende del punto de vista: a corto plazo podría
pensarse que no, pero creo que estas elecciones tienen más
importancia de la que pensamos para los movimientos políticos que a
medio y largo plazo puedan darse en el mapa electoral de Euskal
Herria.

Además del argumento utilizado repetidamente por los diferentes
partidos de que es necesario estar donde se discuten los intereses de
nuestro pueblo, los resultados obtenidos por las fuerzas políticas de
nuestro país pueden forzar el replanteamiento de estrategias asumidas
por éstos. Por primera vez en estos últimos años EA concurre en
solitario a las elecciones, alejada del PNV, en el ámbito del
nacionalismo vasco que no comparte las vías político-militares de ETA.

EA hace una apuesta arriesgada pero coherente con la línea política
ganadora en el último congreso. Su proceso interno de cambio, de
reorientación estratégica de la política hacia un ámbito de
independentismo pragmático y social había de encarar en algún momento
su viabilidad en este país, alejado del nacionalismo de campaña
electoral y de una práctica política diaria poco coincidente con la
necesidad de asumir riesgos políticos en las instituciones vascas,
con el objetivo de orientar este pueblo en una dirección de
emancipación social y nacional. La respuesta que los ciudadanos den
al proyecto que representa EA confirmará lo que miles de ciudadanos
de este país pensamos: es necesaria y positiva una fuerza política
que aúne independentismo con pragmatismo y valores nacionales con
valores sociales. Por resumirlo gráficamente: es posible estar en las
instituciones para legislar de forma que el gobierno ultra-derechista
del PP recurra la ley antes de su publicación (Ley de Sistema
Universitario Vasco) y participar en Eztabaidagunea para avanzar en
la resolución del conflicto y en la construcción nacional.

Las apuestas estratégicas de los partidos no han de variar como
consecuencia de sus resultados electorales, pero es indudable que los
partidos sólo disponen de las elecciones para medir el grado de
aceptación de su actividad política. La viabilidad del nacionalismo
que representa EA, las puertas abiertas que ha mantenido a Batasuna
cuando los demás miraban a otro lado y las denuncias de vulneración
de derechos individuales y colectivos desde todos los puntos de vista
y en todos los ámbitos pasan un examen capital. Por eso, quizás nos
juguemos más de lo que pensamos en estas elecciones. El tiempo dirá

Mundu ordena berria

Gizateriari zail egiten zaio askotan bere garaian gertatzen diren transformazio askoren benetako dimentsioaz jabetzea, eta historiaren perspektiba analitiko objektiboa izaten da urte batzuk pasatu eta gero aldaketa politiko, ekonomiko eta sozial askoren benetako garrantziaz jabearazten gaituena. Horren ondorioz, fenomenoak gertatzen diren heinean azpi-baloratuak izan ohi dira eta gizartea, aldaketa kualitatiboen protagonista izatetik transformazio horien pairatzaile izatera pasatzen da. Horixe gertatzen ari da gaur egun, mundu mailako ordenan erantzukizun garrantzitsua duten hainbat erakundek eraldaketa sakonak izaten ari baitira, besteak beste Nazio Batuen Erakundea eta Europako Batasuna.

Irakeko inbasioak argi utzi du NBEren erabaki ahalmena oso erlatiboa dela. Munduko Nazioen Batzarrak, Batzar Orokorrak alegia, ez du erabaki ahalmenik eta erakundearen benetako botere organoak, Segurtasun Kontseiluak ez du bere esku edozein naziok hartu lezakeen erabaki baten aurkako neurri efektiboak hartzeko baliabiderik. Erabaki komunek ez dute lortu aldebakartasuna eragozterik, eta estatubatuarrek, errusiarrek edo txinatarrek egingo luketen bezalaxe, nazioarteari dagozkion erabakiak hartzen dituzte beren interesen alde, nazioarteko legedia errespetatu gabe, eta NBEn egon litekeen gehiengo iritzia alde batera utziz. Mundua globalizatzen ari zaigun honetan, batzar bidezko diskusio eta erabaki dinamika lortu ahal izateko eman beharreko urratsak balazta kualitatibo handia izan du estatubatuarren jarreraren ondorioz, nabaria baita, potentzia batek nahiko nagusitasun duela gainontzeko nazioei eragiten dieten erabakiak hartu eta betearazteko.

Europako Batasunaren eraldaketa da bigarren fenomenoa. Hamar estatu sartu berri dira Batasunean, eta 25 estatuen batasun politiko eta ekonomikoa arautuko duen Europar Konstituzio bat da mintzagai egunotan. Urte gutxian sakonki aldatu behar izan dugu gure Europaren perspektiba: muga itxiko estatu desberdinen lurralde handi bat izateari utzi eta hizkuntza, erlijio eta bizimodu desberdinak biltzen dituen batasun politikoa bihurtu da, Lisboatik Budapesteraino zabaltzen den erakunde berri horren baitan kokatzen direlarik baita ere euskaldunen interesak.

Mundua izugarri aldatzen ari da. Estatu Batuak ordena bat inposatzeko gai dira eta Europan estatu erraldoi baten hazia landaturik dago. Gu ez gara, ordea, aldaketa horien pro- tagonista, eta asko jota, behatzaile objektibo legez aldaketa horiek konstatatu ditzakegu egunez egun hedabideetan. Ezkerra askatasunaz ari denean, honetaz aritzen da, askatasunaren ezinbesteko ezaugarria baita aldaketen protagonista izateko libre sentitzea.

Gazte Abertzaleak. 2003/04/26

Euskal Herriaren balkanizazioa

Euskal Herriko gatazka Irlandakoarekin parekatzeko joera dugu, han ematen diren baldintza politikoak hemen ezagutzen ditugunekin antzekotasun handiak zituztelakoan. Aldekotasun horren zuzentasuna debatitzeko asmoa ez darabilkit buruan gaurkoan, baizik eta bestelako hausnarketa bat, Euskal Herrian gerta litekeen balkanizazioa alegia.

Finean Euskal Herriko arazo politikoa nortasun arazo bat baita. Nortasun politiko arazo bat. Norbere burua espainiartzat eta frantziartzat jotzen dutenak egon badaude, baina era berean ukaezina da norbere burua soilik euskalduntzat jotzen dugunak ere egon bagaudela. Gerta liteke nazio kontzeptzio batzuek beren estatu propioa izatea, eta era berean gerta liteke beste batzuk propioak ez diren beste nortasun politiko batzuetan murgildurik geratzea. Errealitate honekin, estatuek nahitaez egin beharreko hautu bat dute pare-parean: estatuarekin bat datorren nortasun politikoa ukatu ala onartu.

Errespetu kasuan formula anitz daude nortasun politiko desberdinek elkarri errespetua frogatu diezaioten, beti ere baldintza sinple batetan oinarrituz: desberdinaren errespetua eta desberdinaren erabakitze ahalmenaren onarpena gauza bera dira. Hortik abiatuta, komunitate politiko desberdindu batek erabaki asko har ditzake: Estatuan txertatzea federalismoan, konfederalismoan, autonomian, zentralismoan edo estatu berezitasunean oinarrituz, edo estatutik at proiektu propioari ekitea. Edozein aukera da posible, baina denek dute abiapuntu bera: nortasun politiko desberdinduen onarpen.

Ukazioa da beste aukera. Hau da, herri batek bere estatuan nortasun politiko bakarra egoteari irmo eustea. Hau arazo larria izan ohi da estatuentzat askotan: ukatua sentitzen den komunitatea errekonozimenduaren aldeko norgehiagoka politikoak abiaraztea. Norgehiagoka horiek batzuetan militar itxura ere hartu dute, eta kasu zailenetan borroka militar hutsean transformatu dira. Balkanetan, azaldutako hiru aukeretatik azkena nagusitu zen. Serbiarrak, kroaziarrak eta bosniarrak bestearen nazio identitate sentimen- duari muzin eginez komunitate arteko gatazka militar odoltsuak abiarazi zituzten. Eta nire ustez guk kontuan hartu beharrekoa ez da gerraren eta garbiketa etnikoaren konstatazio objektiboa, baizik eta militarismoaren nagusitasuna suposatu zuen dinamika militaristazale itsua. Beste komunitatearen eskubi- deen ukazioa, komunitate desberdinen arteko distantziak gutxitu baino erakartzen dituen hedabideen jarrera, jarrera polizial eta militarzaleen pixkanakako nagusitasuna eta justifikazio publikoa… honen guztiaren berri izan zuten Balkanetan, eta honen guztiaren berri izaten hasiak gara hemen. Baikortasunak eta ezkortasunak alde batera utzita, merezi du honen gainean apur bat pentsatzea.

GAZTE ABERTZALEAK-eko Aldizkaria. 2003/03/06